Jako że w mojej okolicy bobry postanowiły się osiedlić, byłoby poważnym błędem nie podziwiać tych pięknych ssaków. oczywiście z szacunkiem do nich i bez ich niepotrzebnego denerwowania.
Bóbr jest zwierzęciem dość znanym, jednak znajdującym się pod częściową ochroną gatunkową.
Po II wojnie światowej został na ziemie Polskie reintrodukowany dzięki czemu możemy dziś cieszyć się jego obecnością, oraz wzrostem jego populacji.
Liczebność bobra
Bóbr występował niemal w całej Europie aż do XII wieku. Wyjątek stanowiły Włochy, Grecja, Irlandia, oraz Dania. W XIII wieku wyginął w Anglii i Walii, w XVI w Transylwanii i Belgii, Wiek XVII przyniósł wytępienie go w zachodniej Francji, na Półwyspie Iberyjskim, oraz ograniczenie zasięgu jego występowania w Finlandii. W XVIII wieku zmalała liczebność bobrów w Rosji i Europie zachodniej, natomiast od początku XX wieku wyginęły one w Austrii, Szwecji, Szwajcarii, Finlandii, Armenii, Jugosławii, oraz Mołdawii. Liczebność tych zwierząt na terenie Europy w najgorszym okresie wynosiła tylko około 1200 osobników, natomiast na terenie Polski około 130 osobników.
Przyczyną takiego stanu rzeczy była intensywna gospodarka łowiecka, połączona ze zmianą ukształtowania terenu. Na bobry polowano przede wszystkim dla skór i mięsa, jednak cenna była także wydzielina gruczołów płciowych, czyli tak zwany „strój bobrowy”, która miała posiadać cudowne właściwości lecznicze.
Przystosowanie do ziemno-wodnego trybu życia
Bobry są największymi gryzoniami Europy i Azji, ważą 18-29 kg, ich długość to 90-110 cm, długość ogona wynosi 20-25 cm, a szerokość 11-17cm. Głowa przechodząca niemal bez zaznaczenia szyi w masywny tułów o opływowym kształcie ułatwia im pływanie oraz nurkowanie. Podobnie tylne łapy, masywne i silne, z palcami połączonymi błoną pławną, oraz duży spłaszczony ogon pełniący wiele funkcji w tym służący za ster podczas pobytu w wodzie. Niewielkie oczy bobra, zaopatrzone w trzecią przeźroczystą powiekę, zapewniają ochronę podczas nurkowania, a nos i uszy są zamykane fałdami skórnymi. Do tego wszystkiego skóra bobra jest pokryta futrem stanowiącym doskonałą ochronę podczas nurkowania. Mianowicie włosy puchowe mają 2 cm, natomiast okrywowe 7 cm, przy czym włosy okrywowe są węższe u nasady, a szersze szersze przy końcu co przy ogromnej ich gęstości 12-23 tysięcy włosów na jednym centymetrze kwadratowym powoduje że zamknięte zostaje między włosami powietrze dając zwierzęciu dodatkową izolację i zwiększając jego wyporność.
Pod wodą mogą te zwierzęta spędzić aż 15 minut (dla porównania wydra 2-3 minut), Ich krwioobieg jest tak przystosowany aby mogły zwiększyć ilość krwi płynącą do mózgu, zmniejszając ilość kierowaną do obwodowych części ciała. Intensywniejszą cyrkulację krwi w małym obiegu zapewnia bobrowi prawa komora serca, która jest większa od lewej. Nie bez znaczenia jest też w tym momencie fakt że mięśnie bobra mają podwyższoną zawartość mioglobiny. Jest to białko globularne posiadające zdolność magazynowania tlenu w mięśniach czerwonych (poprzecznie prążkowanych) który jest we właściwym momencie uwalniany, aby go zużyć do produkcji ATP, cząsteczki która zapewnia mięśniom energię. Dodatkowo podczas nurkowania tętno zostaje obniżone.
Specyficzne uzębienie umożliwia bobrowi pracę nawet pod wodą. pomiędzy mocnymi siekaczami, a pozostałymi zębami znajduje się diastema, czyli wolna przestrzeń, która u bobra stanowi aż około 70% szerokości szczęki. Umożliwia to zamknięcie pyska za pomocą warg, przy jednoczesnym pozostawieniu siekaczy na zewnątrz. Na rysunku przedstawiającym czaszkę bobra widać dość wyraźnie diastemę, oraz specyficzny czerwonawy odcień siekaczy bobra.
Tryb życia bobra
Bóbr jest zwierzęciem żyjącym w grupach rodzinnych, składających się pary rodziców i zazwyczaj dwóch pokoleń ich młodych, czyli 4-10 osobników. zajmuje terytorium od 1 do 4 km długości cieku wodnego i broni swojego terenu. Zazwyczaj nie oddala się od wody na odległość większą niż 20 metrów, a to ze względu na fakt że nie radzi sobie zbyt dobrze na lądzie. Jako zwierzę żyjące w grupie, posiada dobrze rozwiniętą umiejętność komunikacji. porozumiewa się z resztą osobników poprzez gesty, dotyk, siłowanie się, a także przez klaskanie ogonem o powierzchnię wody, które jest sygnałem dla reszty, ostrzegającym przed niebezpieczeństwem.
Ważne dla bobra jest utrzymanie swojego futra zawsze w idealnym stanie. Po wyjściu z wody suszy i czyści je dokładnie, strzepując wodę, następnie czesząc je pazurami i przygryzając zębami.
Bobry w ciągu dnia najchętniej przebywają w norach, szczyt ich aktywności przypada na czas pomiędzy 22 a 23, malejąc w miarę zbliżania się poranka. W ciągu roku zmieniają się nieco ich zwyczaje, najbardziej aktywne są wiosną, w okresie wychowywania potomstwa, oraz na jesieni, gdy gromadzą zapasy na zimę i wykonują intensywne prace remontowe przy swoich budowlach. Wraz z końcem kwietnia, gdy młode przyjdą na świat, rodzinę opuszczają, podrośnięte już trzylatki, często podróżując na znaczne odległości w poszukiwaniu własnego kąta do osiedlenia. Jest to równocześnie czas intensywnego znakowania terenu przez rodzinę. Bobrza rodzina wraz z nadejściem jesieni, buduje lub remontuje tamę i żeremie, natomiast zimę spędza wychodząc tylko do spiżarni po gałęzie, które zjadane są wewnątrz nory lub żeremia
Budowle bobrów
Bóbr ma największy mózg w stosunku do masy ciała wśród gryzoni, ich inteligencja jest porównywalna z inteligencją szczura. Zwierzę to cechuje się nie tylko zdolnością działania instynktownego, ale także umiejętnością logicznego myślenia. Aby móc wspiąć się wyżej, w celu sięgnięcia do elementu wznoszonej konstrukcji, lub pokonania przeszkody budują stopnie z gałęzi i mułu. Potrafią ściąć drzewa o średnicy nawet do 1 metra w celu budowy swoich budowli. Zdjęcia poniżej przedstawiają efekty ich pracy:
fot.1 Niewielka tama, widoczne spiętrzenie wody po jej jednej stronie
fot. 2 Zwalone przez bobra drzewo przewróciło się dokładnie w kierunku, w którym ten sprytny gryzoń planował je przewrócić… tak, zgadza się bobry opanowały również sztukę kontrolowania kierunku przewracania drzew.
fot. 3 niewielkie rozlewisko po jednej stronie tej samej małej tamy, którą widać na fot. 1
fot. 4 i 5 gałęzie zwalonych drzew ogryzione przez bobry z kory, stanowiącej ich pokarm.
W jaki sposób bóbr buduje swoje dzieła?
Bobry do budowy swoich tam, żeremi i wszelkiego rodzaju pomocniczych struktur używają, ściętych pni, gałęzi, mułu, darni, kamieni i żwiru. Pracę rozpoczynają od wyboru najkorzystniejszego miejsca do życia rodziny.
Ścięcie drzew możliwe jest dzięki niezwykłej strukturze szkliwa siekaczy bobra, które zawiera nadające jej twardość i kolor brązowy atomy żelaza, oraz sile nacisku mogącej wynosić nawet kilka ton na centymetr kwadratowy. Długość dolnych siekaczy może wynosić nawet 15 cm i wymagają tak dolne jak i górne, ciągłego ścierania, ponieważ rosną przez całe życie. Więcej na temat szkliwa bobra można poczytać tu:
Budowa tamy rozpoczyna się od postawienia fundamentu, poprzez uformowanie wału z mułu i piasku dennego, oraz postawienie na nim szkieletu, czyli wbijanie pionowo w dno, lub kładzenie zgodnie z kierunkiem przepływu wody belek. Dopiero na takim fundamencie bóbr kładzie w poprzek następne gałęzie i inne materiały budowlane, aby w końcu powstała zapora tak szczelna że woda może przepływać jedynie górą. Podczas budowy, bóbr używa nie tylko łap i zębów, ale również i ogona, którym posługuje się jak kielnią, stad też ogon jest czasem właśnie „kielnią” nazywany. Zapora ta jest dość stroma od strony z której napływa woda, z drugiej zaś buduje bóbr łagodny spad w stronę dna rzeki, co zwiększa jej wytrzymałość w znacznym stopniu. Przy brzegu natomiast, budowane są małe kanały, które w razie potrzeby odprowadzą nadmiar wody zalewający tamę, co przydaje się np. podczas wiosennych roztopów. Budowla ta ma za zadanie chronić domostwa bobra, zapewniając stały, odpowiednio wysoki poziom wody w utworzonym w ten sposób zbiorniku wodnym. Niekiedy powstaje nawet cały system kaskadowy, zmniejszający napór wody na tamę główną, oraz umożliwiający zalanie większego terenu wodą.
Budowa miejsca zamieszkania rodziny może się odbyć na dwa sposoby, jeden z nich, wybierany zdecydowanie częściej, polega na tym że najpierw budowane jest podwodne wejście do nory, zlokalizowanej w urwistym brzegu zalanego terenu, wtedy rodzina mieszka w komorze pod ziemią, której wysokość wynosi około 1 m, natomiast średnica około 1,5 m, prowadzą do niej korytarze długości 4-5 metrów. Wejścia do nory są zlokalizowane zawsze pod wodą, na głębokości około 1,5 m. Nora jest na bieżąco remontowana, zwierzęta te potrafią nawet zrekonstruować zawalony dach przy pomocy gałęzi, patyków i błota. Tam natomiast gdzie budowa nory jest niemożliwa, bobry wznoszą domki z gałęzi, czyli żeremia, wyglądające po prostu jak sterta gałęzi, również one posiadają podwodne wejścia. Każdy z rodzajów domostw posiada komorę, oraz specjalne kanały wentylacyjne, w celu wymiany powietrza. Pod wodą niedaleko wejścia zlokalizowany jest zapas gałęzi stanowiących pokarm na zimę.
Czym bobry się żywią?
Bóbr jest zwierzęciem roślinożernym, zjada niemal każdą roślinę zieloną rosnącą w wodzie jak i na brzegu, w okresie obfitości, od późnej wiosny do wczesnej jesieni preferuje raczej roślinność zielną, natomiast od października, gdy zaczynają gromadzić zapasy na zimę, intensywnie ścinają drzewa na pokarm zarówno ten spożywany od razu, jak i zapas zimowy, nie zjadają jednak samego drewna, ale korę i łyko, ogryzione przez nie drzewa widać na fot. 4 i 5. pnie natomiast i grubsze gałęzie służą do remontu żeremia i tamy przed zimą. W czasie tym przybierają również na wadze.
Bobry nie jedzą ryb!
Ulubionymi przysmakami tych ssaków są topola osika, oraz wierzba, inne chętnie zjadane drzewa to brzoza oraz leszczyna, jak również pozostałe liściaste. Niechętnie, bardzo sporadycznie jedzą olszę oraz drzewa iglaste. Dbają o to by ich jadłospis był urozmaicony. Na obszarze Lubaczów i Chotyłów prowadzone były badania nad wybiórczością pokarmową bobra, link poniżej
Kliknij, aby uzyskać dostęp 02-tajchman.pdf
Inne badanie na temat preferencji pokarmowych bobra przeprowadzono nad jeziorem „suchar”, link poniżej
Kliknij, aby uzyskać dostęp IV-bobry-pol_2.pdf
Wpływ bobra na środowisko.
Bóbr jest gatunkiem, który podobnie jak człowiek potrafi przekształcać środowisko w którym mieszka, jednak w przeciwieństwie do nas ludzi jego wpływ na jego otoczenie jest korzystny dla przyrody.
Przede wszystkim bobowa tama przyspiesza proces oczyszczania się rzek, poprzez to że stanowi mechaniczną barierę dla mułu i innych zabieranych przez wodę stałych elementów, działając jak filtr mechaniczny.
Stawy utworzone w wyniku działalności bobrów, stanowią też siedlisko dla niezliczonych gatunków ryb, oraz innych stworzeń wodnych. Poprawiają się dzięki nim warunki życia dla innych zwierząt, dodatkowo też w stawach tych w wyniku zatrzymywania w nich osadów, podnosi się żyzność okolicznych terenów, a więc następuje też bujny wzrost roślin, dzięki poprawie warunków glebowych. Ścinanie drzew przyczynia się z kolei do zmiany krajobrazu, brzegi powoli porastają krzewami zastępującymi stopniowo drzewa używane do budowy i na pokarm. Żeby nie było tak różowo, zwierzęta te potrafią również powodować szkody w postaci niszczenia grobli w stawach rybnych, czemu można łatwo zapobiegać zabezpieczając groble, odpowiednimi siatkami, oraz gustują w warzywa korzeniowych, kradnąc je z pól, co z pewnością przyczynia się do ich obecnej sytuacji, czyli planów polowania na nie. Nie zmienia to jednak faktu że korzyści dla środowiska są nieporównywalnie większe, zwłaszcza biorąc pod uwagę obecny stopień zanieczyszczenia wód. Nie ma co się oszukiwać, trzeba przyznać że to zwierzę wykonuje kawał dobrej roboty
Jeśli podoba. Się artykuł, zapraszam również na grupę prowadzoną przeze mnie na facebooku
Przyroda w Polsce i na świecie 
Bardzo interesujący tekst.
Pozdrawiam.
Andrzej A. Mroczek
PolubieniePolubienie
Dziękuję 🙂 mam nadzieję że następne też się będą podobać 🙂
PolubieniePolubienie